Σημειώσεις και σχόλια ενός Αιτωλού
Επιμέλεια Γιάννη Βλασόπουλο
υ
Το χτύπημα στο Παρίσι
Το πολύνεκρο τρομοκρατικό χτύπημα των
οργάνων του Ισλαμικού κράτους (ISIS)
στο Παρίσι επαναφέρει στο προσκήνιο πολυσυζητημένα θέματα. Θέματα
όπως το είδος της ευθύνης των εκτελεστών αμάχου πληθυσμού και θέματα
όπως οι πολιτισμικές διαφορές μεταξύ της Ευρώπης, αφ ενός, και των
Θεοκρατικών πολιτευμάτων της εγγύς Ανατολής, αφ ετέρου. Και ως προς
μεν το θέμα της ευθύνης είναι κλασσική η διάκριση του Μαξ Βέμπερ
μεταξύ της «ηθικής του φρονήματος» και της «ηθικής της ευθύνης».
Αυτό δεν σημαίνει ότι η φρονηματική ηθική είναι ταυτόσημη με την
ανευθυνότητα, ή ότι η ηθική της ευθύνης είναι ταυτόσημη με έλλειψη
φρονήματος. Όταν όμως είναι κακές οι συνέπειες του πράττειν ενός
ανθρώπου που δρα από καθαρό φρόνημα, τότε για τον δρώντα δεν είναι
υπεύθυνος ο ίδιος αλλά ο κόσμος, η ομάδα στην οποία ανήκει, η
βλακεία των άλλων ανθρώπων ή – η βούληση του Θεού κ.ο.κ. Αντιθέτως,
ο ηθικός της ευθύνης δεν αισθάνεται ότι είναι σε θέση να μετακυλίσει
τις συνέπειες του δικού του πράττειν σε άλλους, εφόσον μπορούσε να
τις προβλέψει. Θα πει: αυτές οι συνέπειες καταλογίζονται στην πράξη
μου.
Ως προς δε τις πολιτισμικές διαφορές
μεταξύ, αφ ενός μεν, της Ευρώπης και, αφ ετέρου, των
Θεοκρατικών πολιτευμάτων της εγγύς Ανατολής, οι διαφορές είναι
μάλλον πολιτικής φύσεως, ή, αν θέλετε, διαφορές κοινωνικής οργάνωσης
και αξιολογικών προτεραιοτήτων. Πρόκειται δηλαδή για τις προέχουσες
διαφορές μεταξύ απολυταρχικών και δημοκρατικών καθεστώτων. Διαφορές
δηλαδή μεταξύ λαών στους οποίους, κατά την αντίληψη και την
αξιολόγηση της συμπεριφοράς τους, υπερισχύει η λογική έναντι της
πίστης και του δόγματος. Ή, ποιο συγκεκριμένα, διαφορές όπου οι μεν
πιστεύουν ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα, οι δε ότι τα μέσα δεν
εξαγιάζονται από τον σκοπό.