Ο Πάνος Μοσχονάς ήταν τέκνο της ανάγκης και της οργής των δύσκολων χρόνων της Εμφυλιακής και Μετεμφυλιακής Περιόδου, που ορκίσθηκε να μη προδώσει τις αρχές και τα Πανανθρώπινα ιδανικά της Αντίστασης κατά του κατακτητή, αλλά τουναντίον να τα επιβε­βαιώσει όπως έδειξε η πορεία του στα δύσκολα χρόνια της 7χρονης Δικτατορίας. Υπήρξε ανυποχώρητος αντίπαλος, γνήσιος αντιστασιακός αγωνιστής ενάντια στην Απριλιανή Δικτατορία και γι' αυτό καταδικάσθηκε σε ισόβια από το Στρατοδικείο της Τρίπολης το 1967.

Κρατήθηκε στις Φυλακές της Αίγινας, στου Αβέρωφ, στον Κορυ­δαλλό και ξανά στην Αίγινα, μετά στην Κέρκυρα, από όπου αποφυ­λακίσθηκε τον Αύγουστο το 1973.

Ο Π. Μοσχονάς γεννήθηκε το 1938 στο χωριό Χαυδάτα της Κεφαλονιάς από αγροτική οικογένεια. Σε ηλικία 3ετών έμεινε ορφανός από πατέρα. Τελείωσε το Δημοτικό στην Λγία Ευφημία Κεφαλονιάς όπου ζούσε με το θείο του Απόστολο Μοσχονά.

Ο θείος του ήταν τελωνειακός υπάλληλος και ο Παναγιώτης τον ακολούθησε στην Πάτρα όπου πήρε μετάθεση ο θείος του και εκεί τελείωσε το Νυκτερινό Γυμνάσιο, αφού την ημέρα δούλευε στο φημι­σμένο στην Πάτρα βιβλιοπωλείο του Κων/νου Ροδόπουλου.

Έτσι μπήκε στο χώρο του βιβλίου επαγγελματικά. Όμως δεν έγινε μόνο ένας καλός επαγγελματίας (τιμήθηκε άλλωστε γι' αυτό το Μάιο 2003 από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Εκδοτών Βιβλιοπωλών) μέσα απ' τον χώρο της Βιβλιοφιλίας έδωσε διέξοδο στις πνευματικές του ανησυχίες και στις πολιτικές του αναζητήσεις.

Το βιβλιοπωλείο του έγινε λέσχη προβληματισμού και συνεύρεσης ανθρώπων του πνεύματος και του πολιτισμού, θερμοκοιτίδα και φυτώ­ριο από όπου ξεκινούσαν νέοι άνθρωποι των γραμμάτων όπου σχεδιάζονταν πρωτοβουλίες για τα πολιτιστικά δρώμενα της πόλης π.χ. Οι ιδέες για το θέατρο, τη Μουσική, τη δημιουργία Κινηματογραφικής Λέσχης στο Αγρίνιο, ξεκίνησαν από το "θρυλικό πατάρι" του Μοσχονά στα αμέσως μετά τη Δικτατορία χρόνια.

Παράλληλη πνευματική δραστηριότητα, του Π. Μοσχονά ήταν η έκδοση του Αιτωλοακαρνανικού Ημερολογίου που από το 1998 έως το 2008 γινόταν με ανθολόγηση - σχεδιασμό και επιμέλεια δική του.

Πρόκειται για εκδόσεις μικρού σχήματος με ανθολογημένα κείμενα από την Ιστορία της περιοχής και ιδιαίτερα της περιόδου 1940-50 & 1967-74 που μοιραζόταν δωρεάν στην αρχή κάθε νέου έτους από το Βιβλιοπωλείο Πάνου & Αλεξ. Μοσχονά.

Από το 1981 υπογράφει σαν εκλεγμένο μέλος του Δ.Σ. της Εταιρείας και μάλιστα από 07/02/1981 εκλέγεται για πρώτη φορά Πρόεδρος όπου παραμένει μόνο για ένα χρόνο λόγω επαγγελματικών υποχρεώ­σεων. Φυσικά και στη συνέχεια ποτέ δεν λείπει από την Εταιρεία . Για 6 διετίες είναι Πρόεδρος της από το 1987 μέχρι το 2005.

Ο Π. Μοσχονάς κληρονόμησε από τους προκατόχους του το πάθος και την αγωνιστικότητα για την ανάδειξη και διαφύλαξη της πολιτι­στικής μας κληρονομιάς. Όμως η δική του προσπάθεια διακρίνεται για την επιμονή και την εμμονή στο Αποτέλεσμα, θέλει και πάσχει πάντα οι ενέργειες του να έχουν αποτέλεσμα που να δικαιώνουν το σκοπό του. Τους σκοπούς της Εταιρείας, τους συνδυάζει βιωματικά, με τη δική του ύπαρξη.

Τα Γραφεία στην Αίθουσα Τάκη Μελισσινού στεγάζουν από το 1993 την έκθεση φωτογραφιών, το αρχείο και την αίθουσα συνεδριάσεων του Διοικητικού Συμβουλίου και της Γενικής Συνέλευσης της Εταιρείας.

Εκεί ο Π. Μοσχονάς αφιερώνει τον ελεύθερο χρόνο του επιμελούμε-νος το αρχείο της Εταιρείας και ιδιαίτερα το Αντιστασιακό αρχείο της, πράγματα που φροντίζει σαν παιδιά του και με κάθε τρόπο εμπλουτίζει. Ο Πάνος δεν είναι άνθρωπος του καφενείου. Το πάθος του και η δια­σκέδαση του είναι η αναζήτηση πηγών της Ιστορίας μας. Γι' αυτό τις ελεύθερες ώρες με το βεσπάκι του ή με άλλα μέσα, μόνος ή με φίλους, τρέχει φωτογραφίζει μνημεία, συγκεντρώνει Σλάϊτς και πάσης φύσεως υλικό που αφορά την Ιστορία μας και τα Μνημεία μας.

Η συμβολή του επίσης στο μικρό αλλά αξιόλογο εκδοτικό έργο της Εταιρείας είναι καθοριστική:

1. Αιτωλική Συμπολιτεία - Γ. Κατωπόδης

2. Πρακτικά Α' Ιστορικού - Αρχαιολογικού Συνεδρίου

3. Αρματωλίσμος και Κλεφτουργιά στην Ακαρνανία και Αιτωλία Ε. Παπατρέχας

4. Αιτωλ/νία, Τόποι, Μνημεία, Ιστορία (Τουρ.Οδηγός)

5. Αρχαία Ακαρνανία - Γ. Κατωπόδης

6. Πρακτικά Β' ιστορικού - Αρχαιολογικού Συνεδοίου

Στα χρόνια της Προεδρίας του Π. Μοσχονά η Εταιρεία πραγμα­τοποίησε, χάρις στο πείσμα και την επιμονή του δύο σημαντικότατα Ιστορικά - Αρχαιολογικά συνέδρια στο Αγρίνιο. Δύο συνέδρια που δεν έχουν τίποτε να ζηλέψουν από ανάλογα συνέδρια που γίνονται με τη στήριξη και την οργάνωση του Υπουργείου Πολιτισμού ή άλλων εξειδικευμένων επιστημονικών φορέων.

Το πρώτο έγινε 21-22-23 Οκτωβρίου 1988 και το δεύτερο έγινε στις 29-30-31 Μαρτίου 2002.

Πρόκειται για δύο Συνέδρια μέσα από τα οποία δόθηκε η δυνατότητα σε Επιστήμονες, από την Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό να παρουσιάσουν εργασίες τους για τις Αρχαιότητες, την Πολιτισμική ταυτότητα και την Ιστορία αυτής της «άγνωστης» Χώρας της Αιτωλ/ νιας που όμως δεν είναι καθόλου αμελητέα, αφού εδώ μιλάμε για ένα Νομό με εκατό περίπου αρχαίες πόλεις, 350 Βυζαντινά - Μεταβυζαντινά Μνημεία, 12 Μεσαιωνικά Κάστρα, 5 Αρχαία θέατρα.

Επίσης το 1988 πραγματοποίησε σε συνεργασία με το Δήμο Αγρινίου την έκθεση "η Γέννηση της Γραφής " την οποία είδαν 2.000 μαθητές των Σχολείων της περιοχής.

Ο Π. Μοσχονάς πέθανε στις 6 Ιουλίου 2008 ένα μήνα πριν κλείσουν 30 χρόνια από το θάνατο του ιδρυτή της Εταιρείας θ. Μποκόρου. Λένε ότι ο Θωμάς πεθαίνοντας τον έχρισε θεματοφύλακα του δημιουργήματος του, συνεχιστή του Οράματος του.

Ο Π. Μοσχονάς αυτό τον ρόλο τον έπαιξε με συνέπεια μέχρι το τέλος. Έπαιξε ένα δύσκολο ρόλο, μέσα σ' ένα αντίξοο περιβάλλον. Ποτέ δεν είχε αυταπάτες για τις δυσκολίες που θα συναντούσε Ποτέ δεν προσδοκούσε ότι αυτό θα συγκινούσε όσο έπρεπε την Πολιτεία. Πίστευε ότι απευθυνόταν σε ώτα μη ακουόντων.

Γι' αυτό και προσπαθούσε να δώσει οικονομική αυτοδυναμία στην Κτοαρεία με τις εκδόσεις Βιβλίων, καρτών κ.λ.π. Μια αυτοδυναμία βέβαια που ποτέ δεν εξασφαλίσθηκε.

Όλα αυτά τα χρόνια οι περισσότερες εκδηλώσεις της Εταιρείας γινόντουσαν χάρις την προσωπική εργασία, μόχθο και οικονομική ακόμη συνεισφορά των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου

Οφείλουμε βέβαια εδώ να τονίσουμε την αποφασιστική συμβολή της Αυτοδιοίκησης στην ανάληψη σοβαρών πρωτοβουλιών όπως είναι τα δυο Αρχαιολογικά Συνέδρια που έγιναν με την πλήρη συμπαράσταση της Δημοτικής Αρχής επί Γ. Βαϊνά και Θ. Σώκου.

Ο Π. Μοσχονάς ότι έκανε ήθελε να έχει το δικό του στίγμα, το Στίγμα της Ιστορικής Αρχαιολογικής Εταιρείας και. μόνο. Ίσως σ' αυτή την στόχευση ήταν απόλυτος και στην πορεία ήρθε σε σύγκρουση με πολλούς συνεργάτες. Όμως ότι έκανε, το έκανε από ενδιαφέρον και πάθος για την Εταιρεία και την αποστολή της.

*Απόσπασμα ομιλίας Νίκου Σκιαδά, προέδρου Δ.Σ.Ιστορικής Αρχαιολογικής Εταιρείας Δυτ. Στερεάς Ελλάδας Εκφωνήθηκε στο Παπαστράτειο Μέγαρο Αγρινίου, 17 Δεκεμβρίου 2008